Cáo phó chính trị cho Donald Trump

Ảnh hưởng của triều đại của ông sẽ còn dây dưa. Nhưng nền dân chủ vẫn tồn tại.

George Packer, The Atlantic

9/12/2020

Dịch bởi: Người Mỹ Gốc Việt

Để đánh giá di sản của nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump, hãy bắt đầu bằng cách định lượng nó. Kể từ tháng 2, hơn một phần tư triệu người Mỹ đã chết vì COVID-19 — chiếm một phần năm số ca tử vong trên thế giới vì căn bệnh này, con số cao nhất so với bất kỳ quốc gia nào. Trong ba năm trước đại dịch, 2,3 triệu người Mỹ đã mất bảo hiểm y tế, chiếm tới 10.000 “ca tử vong vượt mức”; thêm hàng triệu người bị mất bảo hiểm trong đại dịch. Điểm số của Hoa Kỳ trong chỉ số hàng năm của tổ chức nhân quyền Freedom House đã giảm từ 90/100 dưới thời Tổng thống Barack Obama xuống còn 86 dưới thời Trump, thấp hơn cả Hy Lạp và Mauritius. Trump đã rút Mỹ khỏi 13 tổ chức, hiệp định và hiệp ước quốc tế. Số người tị nạn được nhận vào nước này hàng năm giảm từ 85.000 người xuống còn 12.000 người. Xây dựng được khoảng 400 dặm hàng rào dọc theo biên giới phía Nam. Hiện vẫn chưa rõ tung tích của cha mẹ của 666 đứa trẻ bị giới chức Hoa Kỳ bắt giữ tại biên giới.

Trump đã đảo ngược 80 quy tắc và quy định về môi trường. Ông đã bổ nhiệm hơn 220 thẩm phán vào các toà liên bang, trong đó có 3 thẩm phán cho Tối cao Pháp viện - 24% nữ, 4% Da đen và 100% bảo thủ, với nhiều người được đánh giá "không đủ tiêu chuẩn" bởi Hiệp hội Luật sư Hoa Kỳ hơn bất kỳ tổng thống nào khác trong nửa thế kỷ qua. Nợ quốc gia tăng 7 nghìn tỷ đô la, tương đương 37%. Trong năm cuối của Trump, thâm hụt thương mại đang trên đà vượt quá 600 tỷ USD, mức chênh lệch lớn nhất kể từ năm 2008. Trump chỉ ký một đạo luật chính, luật thuế 2017, theo một nghiên cứu, lần đầu tiên đưa tổng thuế suất của 400 người Mỹ giàu có nhất xuống thấp hơn mức thuế của mọi nhóm thu nhập khác. Trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ Trump trên cương vị tổng thống, ông đã trả 750 đô la tiền thuế. Trong khi ông đương nhiệm, những người đóng thuế và các nhà tài trợ chiến dịch đã trao ít nhất 8 triệu đô la cho các doanh nghiệp của gia đình ông.

Nước Mỹ dưới thời Trump trở nên kém tự do hơn, kém bình đẳng hơn, chia rẽ hơn, cô độc hơn, nợ nần chồng chất hơn, đầm lầy hơn, bẩn hơn, bạc bẽo hơn, ốm yếu hơn và chết chóc hơn. Nó cũng trở nên ảo tưởng hơn. Không có con số nào từ những năm cầm quyền của Trump sẽ có sức tàn phá lâu dài hơn 25.000 tuyên bố sai lệch hoặc gây hiểu lầm của ông. Được lan truyền mạnh mẽ bởi các phương tiện truyền thông xã hội và tin tức cáp, chúng đã làm nhiễm bẩn tâm trí của hàng chục triệu người. Những lời nói dối của Trump sẽ tồn tại trong nhiều năm, đầu độc bầu không khí như bụi phóng xạ.

Các tổng thống nói dối thường xuyên, về mọi thứ, từ chiến tranh, tình dục đến sức khỏe của họ. Khi những lời nói dối gây đủ hậu quả, chúng có tác động ăn mòn nền dân chủ. Lyndon B. Johnson đã lừa dối người Mỹ về sự cố Vịnh Bắc Bộ và mọi thứ khác liên quan đến Chiến tranh Việt Nam. Thói quen lập lờ lâu đời của Richard Nixon đã mang lại cho ông biệt danh “Thằng cu lừa gạt" (nguyên văn: “Tricky Dick”). Sau chiến tranh Việt Nam và vụ Watergate, người Mỹ chưa bao giờ lấy lại được niềm tin hoàn toàn vào chính phủ. Nhưng những trường hợp tổng thống nói dối này xuất phát từ các thời điểm mà mục đích có vẻ hạn chế và hợp lý: che đậy một vụ bê bối, làm biến mất một thảm họa, đánh lừa công chúng vì một mục tiêu cụ thể. Theo một nghĩa nào đó, người Mỹ mong đợi một mức độ bịa đặt từ các nhà lãnh đạo của họ. Sau khi Jimmy Carter, trong chiến dịch tranh cử năm 1976 của mình, đã hứa, "Tôi sẽ không bao giờ nói dối bạn", và sau đó khá giữ lời, các cử tri đã gửi ông trở lại Georgia. Những câu chuyện hư cấu kỳ cục của Ronald Reagan lại được ưa thích hơn rất nhiều.

Những lời nói dối của Trump thì khác. Chúng thuộc về thời kỳ hậu hiện đại. Chúng đã công kích không phải sự kiện này hay sự kiện nọ, mà là chính thực tế. Chúng lan rộng ra ngoài chính sách công để xâm nhập vào đời sống riêng tư, che lấp mặt tinh thần của tất cả những người phải hít thở bầu không khí của ông ta, xóa tan sự phân biệt giữa sự thật và giả dối. Mục đích của chúng không bao giờ là mong muốn thông thường để che giấu điều gì đó đáng xấu hổ trước công chúng. Ông ta đã thẳng thắn đáng sợ về những điều mà các tổng thống khác phải tốn công để giữ bí mật: cảm xúc thực sự của ông ta về Thượng nghị sĩ John McCain và các anh hùng chiến tranh khác; sự háo hức của ông ta để loại bỏ những người dưới quyền không trung thành; mong muốn của ông ta để thực thi pháp luật nhằm bảo vệ bạn bè và làm tổn thương kẻ thù của ông ta; nỗ lực tống tiền một nhà lãnh đạo nước ngoài để làm bẩn một đối thủ chính trị; tình cảm của ông dành cho Kim Jong Un và sự ngưỡng mộ đối với Vladimir Putin; quan điểm tích cực của ông về những người theo chủ nghĩa dân tộc da trắng; sự thù địch của ông đối với các nhóm thiểu số chủng tộc và tôn giáo; và sự khinh thường phụ nữ của ông ta.

Kẻ dối trá nhất trong những người tiền nhiệm của Trump sẽ gắng cẩn thận hạn chế những suy nghĩ này trong các hệ thống ghi âm riêng tư. Trump đã nói về chúng một cách cởi mở, không phải vì ông không thể kiểm soát được sự bốc đồng của mình, mà là cố ý, thậm chí một cách có hệ thống, để phá bỏ các chuẩn mực vốn đã hạn chế quyền lực của ông. Đối với những người ủng hộ ông, sự vô liêm sỉ của ông đã trở thành một biểu tượng của sự trung thực và sức mạnh. Họ nắm bắt được thông điệp rằng họ cũng có thể nói bất cứ điều gì họ muốn mà không cần xin lỗi. Với các đối thủ của mình, chiến đấu theo các quy tắc — thậm chí theo một cách nhỏ như gọi ông ấy là “Tổng thống Trump” — được xem như một trò chơi của kẻ thua cuộc. Vì vậy, trình độ ngôn ngữ chính trị của người Mỹ ở khắp mọi nơi đều bị kéo xuống, để lại một khoảng thâm hụt đáng xấu hổ.

Hàng loạt những lời nói dối của Trump — lên tới 50 mỗi ngày trong những tháng nóng sốt cuối cùng của chiến dịch năm 2020 — bổ sung cho sự tàn bạo không che đậy của ông. Nói dối chỉ là một biến thể của sự vô liêm sỉ. Cũng như khi ông ta nói to những gì anh ta nên giữ riêng cho chính mình, ông ta nói dối hết lần này đến lần khác về những vấn đề đã được nhìn nhận - nói dối càng trơ ​​trẽn và thường xuyên thì càng tốt. Hai ngày sau khi các cuộc thăm dò kết thúc, với kết quả cho thấy ông gần như chắc chắn thua cuộc, Trump đứng trên bục Nhà Trắng và tuyên bố mình là người chiến thắng trong cuộc bầu cử mà đối thủ của ông đang cố gắng đánh cắp.

Thuyết âm mưu đỉnh cao này về nhiệm kỳ tổng thống của Trump đã kích hoạt những đứa con đặc quyền của ông, các nhân viên tuân thủ và những người đồng cấp trong Quốc hội và các phương tiện truyền thông đưa ra hàng chục tuyên bố tuyên bố rằng cuộc bầu cử là gian lận. Theo cơ chế của mọi lời nói dối lớn trong những năm Trump, nền tảng Đảng Cộng hòa đã đi vào quỹ đạo. Trong vòng một tuần kể từ Ngày bầu cử, những tuyên bố sai sự thật về gian lận cử tri ở các bang ghiêng ngửa đã nhận được gần 5 triệu lượt đề cập trên báo chí và trên mạng xã hội. Trong một cuộc thăm dò, 70% cử tri Cộng hòa kết luận rằng cuộc bầu cử diễn ra không tự do hay công bằng.

Vì vậy, một câu chuyện bị-đâm-sau-lưng đã bị chôn chặt trong tâm trí của hàng triệu người Mỹ, nơi nó bùng cháy, không thể kiểm soát được như một đồng vị carbon, tiêu thụ bất cứ thứ gì còn sót lại trong lòng tin của họ vào các thể chế và giá trị dân chủ. Câu chuyện này sẽ đào sâu khoảng cách giữa những người tin tưởng Trump và những người láng giềng của họ, những người có thể sống trong cùng một thị trấn, nhưng thuộc một vũ trụ khác. Và đó là mục đích của Trump — giam giữ chúng ta trong một nhà tù tinh thần, nơi không thể biết được thực tế để ông ta có thể tiếp tục sử dụng quyền lực, cho dù ở trong hay ngoài văn phòng, bao gồm cả sức mạnh huỷ diệt.

Đối với các đối thủ của mình, những lời nói dối nhằm mục đích làm mất tinh thần sâu sắc. Bất kể là có bao nhiêu, hay có bị kiểm chứng sự thật hay bị vạch trần âm mưu cũng chẳng tạo ra bất kỳ sự khác biệt nào. Trump đã chứng minh một lần nữa rằng sự thật không quan trọng. Ở những người chịu suy nghĩ, điều này gây ra sự hoài nghi, phẫn nộ, kiệt sức, và cuối cùng là sự thôi thúc muốn bò ra xa và bỏ lại lĩnh vực chính trị cho những kẻ hoang tưởng.

Đối với những người tin theo ông ta, hậu quả còn tồi tệ hơn. Họ đánh mất khả năng đưa ra những phán đoán cơ bản về các sự kiện, tự đào thải mình ra khỏi khuôn khổ chung của sự tự trị. Họ trở thành đống rác cuốn trong gió xoáy của bất kỳ tuyên bố phi lý nào được thổi ra từ @realDonaldTrump. Sự thật với họ chỉ là bất cứ thứ gì làm cho thế giới trở nên hoàn hảo bằng cách làm tổn thương kẻ thù của họ — những gì càng xa vời thì càng mạnh mẽ và ly kỳ. Sau cuộc bầu cử, khi các cáo buộc gian lận cử tri bắt đầu chồng chất, Matthew Sheffield, một nhà hoạt động truyền thông cánh hữu cải cách, đã tweet: “Sự thật đối với các nhà báo bảo thủ là bất cứ điều gì gây hại cho 'cánh tả'. Nó thậm chí không cần phải là một thực tế. Do đó, vô số lời nói dối của Trump về bất kỳ chủ đề nào dưới ánh mặt trời là chính đáng bởi vì những giả dối của ông ấy chỉ ra một sự thật lớn hơn: rằng những người theo chủ nghĩa tự do là xấu xa."

Làm thế nào mà một nửa đất nước - những người Mỹ thực dụng, thực tế, tự chủ, vẫn biết cân đối ngân sách gia đình và tuân theo các hướng dẫn sửa chữa phức tạp - lại rơi vào tình trạng suy giảm nhận thức như vậy khi tham gia vào chính trị? Đổ lỗi cho sự thiếu hiểu biết hoặc ngu ngốc sẽ là một sai lầm. Bạn phải triệu tập một hành động ý chí, một nghị lực và trí tưởng tượng nhất định, để thay thế sự thật bằng quyền lực của một kẻ lừa đảo như Trump. Trong cuốn sách Nguồn gốc của Chủ nghĩa Toàn trị (The Origins of Totalitarianism), tác giả Hannah Arendt mô tả tính dễ bị tuyên truyền của quần chúng hiện đại bị nguyên tử hóa, bị “ám ảnh bởi mong muốn thoát khỏi thực tế bởi vì trong tình trạng vô gia cư tất yếu của họ, họ không còn có thể chịu đựng được những khía cạnh tình cờ, không thể hiểu được của nó." Họ tìm kiếm nơi ẩn náu trong “một khuôn mẫu tương đối nhất quán do con người tạo ra” mà ít liên quan đến thực tế. Mặc dù Hoa Kỳ vẫn là một nước cộng hòa dân chủ, không phải là một chế độ toàn trị và Trump là một kẻ mị dân thuần Mỹ, không phải là một nhà độc tài phát xít, những người theo ông đã từ bỏ suy nghĩ thông thường và tìm thấy ở ông một người dẫn đường cho thế giới. Thất bại của ông sẽ không thay đổi điều đó.

Trump cũng làm hỏng phần còn lại của chúng ta. Ông đã tiến xa như ông đã làm được bằng cách lôi cuốn sự thù địch lâu năm của quần chúng bình dân đối với giới tinh hoa. Trong một nền dân chủ, ai có thể nói điều gì là đúng — các chuyên gia hay người dân? Nhà sử học Sophia Rosenfeld, tác giả của Dân chủ và Sự thật (Democracy and Truth), rà lại cuộc xung đột này từ thời Khai sáng, khi nền dân chủ hiện đại lật đổ quyền lực của các vị vua và linh mục: “Lý tưởng về tiến trình chân lý dân chủ đã bị đe dọa nhiều lần kể từ cuối thế kỷ thứ mười tám bởi nỗ lực của những nhóm này hay nhóm khác trong số các nhóm thuần tập mang tính lịch sử này, chuyên gia hoặc bình dân, nhằm độc quyền hóa nó."

Sự độc quyền về chính sách công của các chuyên gia — các nhà đàm phán thương mại, các quan chức chính phủ, các chuyên gia tư vấn, các giáo sư, nhà báo — đã giúp tạo ra sự thụt lùi mang tính dân túy đã trao quyền cho Trump. Những lời nói dối của ông đã khiến những người Mỹ có giáo dục phải đặt niềm tin và thậm chí cả danh tính của họ, chắc chắn nhiều hơn vào các chuyên gia, những người không phải lúc nào cũng xứng đáng với điều đó (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh CDC, những người thăm dò ​​bầu cử). Cuộc chiến giữa những người theo chủ nghĩa dân túy và các chuyên gia đã làm yếu cả hai bên của mệnh lệnh dân chủ để có thể chinh phục. Sự bế tắc đã biến chúng thành những bức tranh biếm họa.

Di sản của Trump bao gồm một Đảng Cộng hòa cực đoan cố gắng nắm giữ quyền lực bằng các biện pháp phi dân chủ rõ ràng và một phe đối lập đẩy mạnh phiên bản cực đoan của chính họ. Ông ta bỏ lại đằng sau một xã hội trong đó các mối quan hệ tin cậy bị suy thoái, trong đó tấm gương của ông ta cho phép mọi người gian lận về thuế và chế giễu sự đau khổ. Nhiều chính sách của ông có thể sẽ bị đảo ngược hoặc giảm nhẹ. Nhưng sẽ khó hơn nhiều để xóa sạch tâm trí của chúng ta những lời nói dối của ông ta và khôi phục sự hiểu biết chung về thực tế - thỏa thuận, tuy bất tiện, rằng A là A chứ không phải B - mà một nền dân chủ phụ thuộc vào.

Nhưng bây giờ chúng ta có cơ hội, bởi vì hai sự kiện trong năm cuối tại vị của Trump đã phá vỡ phép thuật về sự đồi bại nham hiểm của ông ta đối với sự thật. Đầu tiên là đại dịch coronavirus. Thời điểm bắt đầu kết thúc nhiệm kỳ tổng thống của Trump đến vào ngày 11 tháng 3 năm 2020, khi lần đầu tiên ông phát biểu trước quốc gia về chủ đề đại dịch và cho thấy bản thân hoàn toàn không có chiều sâu. Vi-rút là một sự thật mà Trump không thể nói dối cho mất đi hoặc biến thành vũ khí chính trị — nó quá liên quan và đáng sợ, quá thật. Khi hàng trăm nghìn người Mỹ chết, nhiều người trong số họ lẽ ra không phải chết, và chính quyền rơi vào tình trạng hoang tưởng, kích động đảng phái và tội phạm, một số lượng lớn người Mỹ nhận ra rằng những lời nói dối của Trump có thể khiến người họ yêu thương bị giết.

Sự kiện thứ hai diễn ra vào ngày 3 tháng 11. Trong nhiều tháng Trump đã cố gắng điên cuồng phá hủy niềm tin của người Mỹ vào cuộc bầu cử — cốt lõi của hệ thống dân chủ, đòn bẩy quyền lực duy nhất không thể chối cãi thuộc về người dân. Nỗ lực của ông ta bao gồm những lời nói dối không ngừng về sự gian lận của các lá phiếu gửi qua thư. Nhưng các lá phiếu đã tràn vào các văn phòng bầu cử, và mọi người đã xếp hàng trước bình minh vào ngày bỏ phiếu sớm đầu tiên, và một số người trong số họ đã đợi đến 10 tiếng đồng hồ để bỏ phiếu, và đến cuối Ngày bầu cử, bất chấp mối đe dọa tăng cao của virus, hơn 150 triệu người Mỹ đã bỏ phiếu - tỷ lệ cử tri đi bầu cao nhất kể từ ít nhất năm 1900. Tổng thống bị đánh bại đã cố gắng vấy bẩn niềm tin của chúng ta một lần nữa, bằng cách lấy đi những lá phiếu của chúng ta. Cuộc bầu cử đã không chấm dứt những lời nói dối của ông ta — chẳng điều gì có thể — hoặc những xung đột sâu sắc hơn mà những lời nói dối đó đã phơi bày. Nhưng chúng ta học được rằng chúng ta vẫn muốn dân chủ. Đây cũng lại là di sản của Donald Trump./.

Nguyên bản tiếng Anh:

A Political Obituary for Donald Trump